مالیات در ایران توسط سازمان امور مالیاتی کشور تحت نظر وزارت دارایی و امور اقتصادی دولت ایران تدوین میشود. مالیات یک کمک مالی اجباری است که توسط دولت بر افراد، مشاغل یا سایر نهادها برای تأمین مالی خدمات عمومی، عملیات دولتی و برنامههای عمومی مختلف تحمیل میشود. مالیاتها منبع اصلی درآمد دولت هستند و معمولاً توسط دولت در سطوح مختلف مانند ایالتی یا استانی و محلی یا شهری و بسته به ساختار اداری کشور، جمع آوری میشوند. تمامی افراد در هر موقعیت باید با قوانین مالیاتی ایران آشنایی داشته باشند. در مقاله دیگری از وبسایت «راهکار مودیان آونگ توسعه» به طور کامل در مورد قوانین مالیات در ایران صحبت میکنیم.انواع قوانین مالیاتی در ایران
مالیات در ایران به دو دسته مالیاتهای مستقیم و غیر مستقیم دسته بندی میشوند. هر کدام از این دستهها خود به تنهایی به چند مجموعه مالیاتی تقسیم میشوند. شناخت انواع قوانین مالیاتی در ایران میتواند به شما آگاهیهای لازم را ارائه دهد. در ادامه به بررسی انواع مالیات در ایران میپردازیم:
۱- مالیت های مستقیم
مالیاتهای مستقیم انواع مالیات هستند که به طور مستقیم از درآمد افراد یا شرکتها دریافت میشود. این مالیاتها بر اساس میزان درآمد یا داراییهای مالکانه محاسبه میشوند و معمولاً با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز بیشتر میشود. مالیاتهای مستقیم اغلب به عنوان مالیاتهای فردی (برای افراد حقیقی) و مالیاتهای شرکتی (برای شرکتها و نهادهای حقوقی) شناخته میشوند. در مالیات مستقیم، افراد یا شرکتها موظف به اعلام درآمد و داراییهای خود به مراجع مالیاتی میشوند و سپس بر اساس این اعلامیهها مالیات خود را محاسبه و پرداخت میکنند. برخی از نمونههای رایج مالیاتهای مستقیم عبارتند از:
- مالیات بر درآمد افراد حقیقی: این مالیات بر اساس درآمد افراد حقیقی از منابع مختلف مانند حقوق و دستمزد، سودها، اجارهها و سایر منابع درآمدی تعیین میشود.
- مالیات بر درآمد افراد حقوقی: شرکتها و نهادهای حقوقی مختلف باید مالیات بر درآمد شرکتها را از سودهای خود پرداخت کنند.
- مالیات بر درآمد از سرمایه: این مالیات بر میزان سود حاصل از فروش داراییهای سرمایهای مانند املاک و خرید و فروش زمین، سهام و غیره اعمال میشود.
- مالیات بر ارث و هبه: این مالیات بر مبالغی که به عنوان ارث یا هبه به دیگران منتقل میشود، اعمال خواهد شد.
۲- مالیتهای غیرمستقیم
مالیتهای غیر مستقیم مالیاتهایی هستند که به طور غیر مستقیم از افراد یا شرکتها دریافت میشوند و عمدتاً بر مصرف کالاها و خدمات اعمال خواهند شد. این مالیاتها به شکل هزینههای افزوده به قیمت کالاها ارائه میشوند و از این روی، بر اثر افزایش قیمت کالاها و خدمات به مصرف کننده تأثیر میگذارند.
مالیاتهای غیر مستقیم اغلب به عنوان مالیاتهای مصرفی نیز شناخته میشوند. این نوع مالیاتها اغلب به عنوان یک منبع مهم درآمد برای دولتها عمل میکنند و معمولاً با درآمد کلی مصرف کنندگان مرتبط هستند.
برخی از نمونههای رایج مالیاتهای غیر مستقیم عبارتند از:
- مالیات بر ارزش افزوده: این مالیات به عنوان درصدی از قیمت کالاها و خدمات به مصرف کننده اضافه میشود. هر فروشگاه دستگاه پوز دارد باید مالیات بدهد.
- مالیات واردات و صادرات: مالیاتهای واردات و صادرات روی کالاها و خدماتی که از یک کشور به کشور دیگر صادر یا وارد میشوند، اعمال خواهند شد.
- مالیات خودرو: این مالیات شامل مالیات خودروهای لوکس (بالای سه میلیارد تومان قیمت)، مالیات نقل و انتقالات و مالیات سبز (آلودگی هوا) هستند.
قوانین مالیاتی ایران برای افراد مشمول
قوانین مالیاتی برخی از افراد حقیقی و حقوقی را مشمول پرداخت مالیات کرده و بعضی دیگر را از مالیات معاف میکند. اگر میخواهید بدانید در کدام دسته قرار میگیرد، مواد زیر را بررسی کنید:
شرکتهای مقیم ایران از درآمدهای خود در سراسر جهان مشمول مالیات میشوند.
شرکتهای غیر مقیم از درآمد حاصل خود در داخل مشمول مالیات میشوند.
اگر شرکت خارجی در ایران شعبه ثبت کند، این شعبه در ایران فقط از سود حاصل از کار انجام شده در داخل کشور مشمول مالیات خواهد بود.
نرخ استاندارد مالیات بر درآمد شرکتها در ایران ۲۵ درصد است. شرکتهایی که در بورس اوراق بهادار و بورس کالا عرضه میشوند، مشمول کاهش نرخ مالیات بر درآمد شرکتی ۲۲.۵ درصد هستند.
نرخ مالیات مقطوع سه درصد برای پرداختهای انجام شده توسط شرکتها اعمال میشود.
انتقال نهایی اموال غیرمنقول پنج درصد و انتقال سرقفلی دو درصد از ارزش سرقفلی منتقل شده مشمول مالیات است.
مشوقهای مالیاتی خاصی را میتوان برای مشاغلی اعمال کرد که در مناطق آزاد تجاری فعالیت میکنند یا فعالیتهای تجاری در زمینههای تولید، صنعت و معدن دارند.
افراد مقیم و غیر مقیم در ایران از درآمد حاصل از روابط شغلی در داخل خاک ایران و از سایر درآمدهای دریافتی از منابع در ایران مشمول مالیات هستند.
کلیه حقوق، دستمزدها و کمک هزینههای پرداختی به افراد (یعنی مقیم و غیر مقیم شاغل با مجوز کار در ایران) مشمول مالیات بر درآمد شخصی خواهد بود.
مالیات بر ارث بر اساس یک طرح مالیات تصاعدی محاسبه میشود. نرخ این گونه مالیاتها به طبقهای که وراث به آن تعلق دارند و به ارزش شیء مشمول مالیات بستگی دارد. نرخ مالیات بر ارث بین پنج تا ۶۵ درصد متغیر است.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران ۹ درصد است. برخی کالاها و خدمات مشمول معافیتها و نرخهای ویژهای میشوند.
قوانین مالیاتی ایران برای افراد مشمول و غیر مشمول طبق جدول زیر است:
| افراد مشمول | افراد غیر مشمول |
| پرداخت مالیات برای افراد حقیقی و حقوقی داخل کشور نسبت به دارائیها و اموال | اماکن و ارگانهای دولتی وابسته به دولت |
| پرداخت مالیات برای افراد حقیقی داخل کشور نسبت به درآمدها | مساجد، امام زادهها و حرمهای مطهر |
| پرداخت مالیات برای افراد حقیقی خارج کشور با داشتن شرکت و درآمد در ایران | کلیه موقوفات در کشور و دانشگاههای دولتی |
| پرداخت مالیات برای افراد حقوقی داخل کشور نسبت به دارائیها، اموال و درآمد | شهرداریها و دهیاریها |
| پرداخت مالیات برای افراد غیر ایرانی نسبت به درآمدهای کسب شده در ایران | نهادهای رهبری و کلیه بنیادها و سازمانهای تحت نظر ایشان |
| درمانگاهها و بیمارستانها و دانشگاههای خصوصی | سازمان بهزیستی و کمیته امداد |
| ارگانهای خصوصی و حتی برخی شرکتهای دانش بنیان | مؤسسات خیریه دولتی و برخی مؤسسات خیریه خصوصی |
مشکلات و چالشهای قوانین مالیاتی ایران
قوانین و مقررات مالیاتی به عنوان مجوز وصول مالیات از مودیان توسط دولت رکن اساسی یک نظام مالیاتی محسوب میشود؛ چرا که این قوانین و مقررات نه تنها دربردارنده سیاستهای مالیاتی (از جمله نرخ و پایه مالیاتی) است حاوی فرایندهای کلی وصول مالیات نیز است؛ بنابراین شاکله اصلی یک نظام مالیاتی در چارچوب قوانین مربوطه تعیین میشود. از این رو، میتوان اذعان کرد که بهره مندی از یک نظام مالیاتی کارامد در گرو بهره گیری از قوانین و مقررات مالیاتی کارا و اثربخش خواهد بود.
به این دلیل همواره اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی در راستای کارامد ساختن و حفظ پویایی نظام مالیاتی مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان قرار داشته است. یکی از علل مهم ناکارامدی نظام مالیاتی فعلی کشور وجود نقاط ضعف عدیده در قوانین و مقررات مالیاتی است که این نقاط ضعف را میتوان در قالب موارد زیر در نظر گرفت:
- وجود معافیتهای گسترده در عین ناکارآمد
- نسبت پایین مالیاتها به تولید ناخالص داخلی (GDP)
- سهم پایین مالیاتها در منابع عمومی دولت
- سهم پایین مالیاتها در تأمین هزینههای جاری دولت
- هزینههای بالای وصول مالیات
- روش سنتی تشخیص و وصول مالیات
- وجود وقفههای قانونی و غیرقانونی در جمعآوری مالیاتها
- ضعف نظام اطلاعات مالیاتی
نتیجه گیری
بررسی قوانین مالیاتی ایران برای همه اشخاص حقیقی و حقوقی الزامی است، زیرا از خرید کالا گرفته تا کسب درآمد، کلیه افراد باید مالیات پرداخت کنند. بخشی از مالیاتها به عنوان مالیات مستقیم دریافت میشوند، بخشی دیگر نیز مالیاتهای غیرمستقیم هستند. اگر صاحب کسب و کار یا مغازهای هستید، به عنوان اشخاص حقوقی شناخته میشوند و باید مالیات مخصوص به خود را پرداخت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با تیم مشاوران ما در «راهکار مودیان آونگ توسعه» تماس بگیرید.