در سال های اخیر، دولت یک مالیات عمومی به نام مالیات بر ارزش افزوده (VAT) تعریف کرده است. این مالیات، از فعالان تجاری، اعم از اشخاص حقوقی و حقیقی، در سراسر فرآیندهای تولید و توزیع اخذ می شود. در نظر بگیرید که هنگام تولید و عرضه یک محصول، خدمات مختلفی در فرآیند آن، انجام می گیرند. هر یک از این خدمات، نیاز به پرداخت مالیات جداگانه دارند.
مالیات بر ارزش افزوده دارای سه بخش مصرفی، درآمدی و تولیدی است. افراد و مشاغل مشمول مالیات بر ارزش افزوده باید از پرداخت به موقع مالیات و عوارض برای جلوگیری از جریمه، اطمینان حاصل کنند. برای آسان سازی فرآیند پرداخت مالیات و انجام امور مالیاتی، مجموعه ما سامانه ای به نام راهکار مودیان آونگ توسعه داده است. در ادامه، به مفاهیم و نکات مهم مالیات بر ارزش افزوده، خواهیم پرداخت.
مفهوم مالیات بر ارزش افزوده
در قانون تجارت ایران، مفهوم ارزش افزوده به وضوح تعریف شده است. در ماده سوم قانون مالیات بر ارزش افزوده، این عبارت به معنی تفاوت بین ارزش کالا یا خدمت عرضه شده با ارزش کالا یا خدمت خریداری شده در یک بازه زمانی مشخص، می باشد. این ارزش افزوده، به نوعی مالیات بر مصرف در نظر گرفته شده و در بسیاری از کشورهای جهان اجرا می شود.
در تجارت کالا و خدمات، هر واسطه ای موظف است مالیات مصرف را از مشتری دریافت و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور، به عنوان نماینده دولت، واریز کند. مسئولیت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده بر عهده خریدار کالا و خدمات می باشد.
به عنوان مثال، اگر پیمانکار وزارت راه و شهرسازی و مشارکت در پروژه های تعریض بزرگراه ها هستید، باید ارزش افزوده مندرج در قرارداد خود با کارفرما را پرداخت کنید. البته باید اینکار را پس از اخذ تاییدیه از دستگاه نظارت عالی انجام دهید. این مبلغ، از سوی کارفرما به شما داده می شود.
اساسا هر کالا یا خدماتی که در ازای پول ارائه شود، مشمول این مالیات است.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
-
مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
در این نوع مالیات، مالیات هم بر فروش کالاهای مصرفی و هم بر فروش کالاهای سرمایه ای، اعمال می شود. بدین معنا که هیچ اعتبار مالیاتی با خرید کالا، به بنگاه اقتصادی تعلق نمی گیرد.
-
مالیات ارزش افزوده مصرفی
از آنجایی که تمام مخارج سرمایه گذاری ناخالص مالیات، براساس کالاها و خدمات مصرفی است، در ارزش افزوده نوع مصرفی، تمام این مخارج حذف می شوند.
-
مالیات بر ارزش افزوده درآمد
در مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمد، مالیات بر حسب فروش تولید خالص کالاها اعمال می شود. بدین ترتیب ارزش افزوده از نوع درآمد، پس از کسر هزینه استهلاک، به سرمایه گذاری خالص تعلق می گیرد.
مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟
قبل از سال ۱۴۰۰، این مالیات با ترکیب عوارض ۳٪ با مالیات ۶٪ محاسبه می شد. با این وجود، پس از تصویب قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، اظهارنامه ارزش افزوده با جمع بندی مالیات و عوارض، با نرخ عمومی ۹ درصد برای همه کالاها تعیین می شود. با این حال، برخی از کالاها ممکن است مشمول نرخ مالیات بر ارزش افزوده متفاوت بوده یا به طور کامل معاف شوند.
بر اساس ابلاغیه مورخ ۲۸/۱۲/۱۴۰۰، مدیرکل واردات گمرک ایران، نرخ متفاوتی برای برخی کالاها به گمرکات اجرایی، در رابطه با مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، اعلام کرد. این نرخ یک درصد بوده و برای واردات کالاهای زیر اعمال می شود.
- گندم
- برنج
- دانه های روغنی
- انواع روغن خام
- شکر
- گوشت قرمز
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران
در ایران، محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به دو روش «صورتحسابی» یا «تفریقی غیرمستقیم» انجام می شود. در این روش ها، خریداران ملزم به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، علاوه بر قیمت محصول در هنگام خرید هستند. مقدار مالیات، شامل ضریب نرخ مالیات است که در قیمت محصول لحاظ می شود.
فروشندگان باید این مبلغ را جمع آوری کرده و در پایان هر دوره مالیاتی به سازمان مالیاتی واریز کنند. علاوه بر این، محاسبه ارزش افزوده در فعالیت های اقتصادی، روش منحصر به فرد خود را دارد. به عنوان مثال، رویکرد مورد استفاده برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده برای دسته های مختلف کسب وکار، در مقایسه با گروه ها، زیر گروه ها و بخش های دیگر متفاوت است.
به طور کل، مالیات بر ارزش افزوده، در چهار بخش زیر محاسبه می شود:
- حساب مالیات بر ارزش افزوده خرید کالا یا خدمات
- حساب مالیات بر ارزش افزوده فروش کالا یا خدمات
- حساب عوارض خرید کالا یا خدمات
- حساب عوارض فروش کالا یا خدمات
تفاوت ها و تجربیات بین کشورها در اجرای مالیات بر ارزش افزوده
قوانین و مقررات مربوط به مالیات بر ارزش افزوده (VAT) در هر کشور متفاوت است. در اینجا چند تفاوت کلیدی موجود میان آنها را ذکر کرده ایم.
-
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
کشورهای مختلف، نرخ مالیات بر ارزش افزوده متفاوتی دارند. به عنوان مثال، در اتحادیه اروپا، نرخ مالیات بر ارزش افزوده می تواند از ۱۷٪ تا ۲۷٪ در کشورهای مختلف عضو، متغیر باشد.
-
معافیت ها
برخی کشورها برای کالاها یا خدمات خاصی معافیت ها یا شرایط خاصی دارند. به عنوان مثال، برخی از نیازهای اولیه مانند غذا، مراقبت های بهداشتی یا آموزش، ممکن است در برخی کشورها از مالیات بر ارزش افزوده معاف باشند.
-
الزامات ثبت نام
فرآیند ثبت مالیات بر ارزش افزوده می تواند بین کشورها متفاوت باشد. در برخی مکان ها، مشاغل باید به محض شروع تجارت، برای ثبت نام اقدام کنند.
-
تناوب بایگانی
کشورها ممکن است الزامات متفاوتی برای تعداد دفعات ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده داشته باشند. برخی نیاز به تشکیل پرونده ماهانه دارند؛ در حالی که برخی دیگر اجازه تشکیل پرونده های سه ماهه یا سالانه را می دهند.
-
معاملات برون مرزی
قوانین مالیات بر ارزش افزوده در معاملات برون مرزی، مانند واردات و صادرات، می توانند به طور قابل توجهی متفاوت باشند. برخی از کشورها رویه ها یا الزامات اداری خاصی برای چنین معاملاتی دارند.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده چیست؟
سازمان امور مالیاتی کشور مهلتی برای ارائه اظهارنامه ارزش افزوده تعیین کرده است. عدم رعایت پرداخت مالیات در این مهلت، موجب جریمه می شود که قابل چشم پوشی نیست. نکته حائز اهمیت این است که حتی اگر افراد یا مشاغل هیچ تراکنش مالی نداشته باشند، باز هم موظف به ارائه اظهارنامه ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی هستند. برای جلوگیری از جریمه، باید اظهارنامه را همراه با مدارک پشتیبان ارائه کنند. از این رو، عدم فعالیت مالی نباید بهانه ای برای عدم ارائه اظهارنامه باشد.
با کمک راهکار مودیان آونگ، می توانید امور مالیاتی خود را برنامه ریزی کرده و از جریمه جلوگیری کنید. مواردی که باعث جریمه مشمولان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می شوند، عبارتند از:
- عدم ثبت نام مشمولان در سامانه در مهلت تعیین شده
- صادر نکردن صورتحساب به خریدار کالا یا خدمات
- ثبت نادرست ارزش ریالی کالا یا خدمات در صورتحساب رسمی دارای کد اقتصادی
- عدم ثبت و تکمیل اطلاعات صورت حساب قانونی، توسط فروشنده کالا یا خدمات
- تحویل ندادن اظهارنامه قانونی
- عدم ارائه دفاتر قانونی پلمپ شده شرکت ها و موسسات مشمول قانون مالیاتی
ارزش افزوده چه مزایا و معایبی دارد؟
-
مزایا
- پوشش دادن بخش هایی از اقتصاد با شرایط دشوار برای تحت پوشش قرار گرفتن با روش های دیگری مانند مالیات بر فروش
- افزایش درآمدهای مالیاتی، به دلیل گسترش پایه مالیاتی
- کاهش هزینه اخذ مالیات نسبت به روش های دیگر، به علت مکانیزم خود اجرایی مالیات بر ارزش افزوده (همچنین استفاده از این روش، مالیات مضاعف، فرارهای مالیاتی و وقفه زمانی پرداخت را نیز کاهش می دهد. به علاوه، این مالیات با ساده سازی و کارایی خود، به اصلاح ساختار کلی نظام مالیاتی کشور، کمک خواهد کرد.)
-
معایب
-
- ایجاد ترس از افزایش تورم در کشور
- افزایش قیمت تمام شده فروش در مراحل مختلف اخذ مالیات
- نیاز به مطالعات دقیق و علمی و ایجاد ساختار سازمانی برای اجرای این روش
نکات کلیدی در مدیریت و اخذ مالیات بر ارزش افزوده
- مالیات بر ارزش افزوده فقط برای افرادی قابل دریافت است که این مراحل را بگذرانند: ثبت نام در سایت www.tax.gov.ir ، اخذ مجوز و دریافت گواهی ثبت نام.
- مودیان مالیاتی که در محدوده ارزش افزوده قرار می گیرند، ملزم به ارائه صورتحسابی شامل تمام جنبه های معامله، همراه با جزئیات معامله و درج مبلغ مالیات مربوطه در ستون مربوطه هستند.
- تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده از سوی دریافت کننده، به سازمان امور مالیاتی ظرف ۱۵ روز پس از پایان هر فصل، الزامی است.
جمع بندی
مالیات بر ارزش افزوده چندین سال است که در ایران به تصویب رسیده و بر روی خدمات و محصولات مختلف اعمال می شود. این نوع مالیات، مزایا و معایب بسیاری به دنبال دارد. عدم ارسال اظهارنامه مربوط به آن یا انجام تخلفات مربوطه، باعث جریمه شدن کاسب کاران می شود. شاید مدیریت این امور مالیاتی سخت بنظر برسد، اما راهکار مودیان آونگ این کار را آسان کرده است.
سامانه مدیریتی آونگ توسعه در تمامی مراحل انجام امور مالیاتی همراه شما خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱: چه مفهومی دارد که ارزش افزوده به عنوان مالیات مصرف شناخته می شود؟
در این مورد، باید گفت که مالیات بر مصرف با VAT تفاوت هایی داشته و هر دو به صورت جداگانه دریافت می شوند. با این حال این احتمال وجود دارد که در آینده، مالیات بر ارزش افزوده جای آن را بگیرد.
۲: چگونه مالیات بر ارزش افزوده محاسبه می شود؟
این مالیات درصدی از مبلغ فروش خدمات یا محصولات مختلف را شامل می شود. شیوه های مختلفی برای محاسبه آن وجود دارند که پیشتر ذکر کردیم.
۳: چه تأثیراتی از اجرای مالیات بر ارزش افزوده بر روی اقتصاد و مصرف دارد؟
تأثیرات مالیات ارزش افزوده متغیر بوده و به طور کلی عبارتند از: افزایش تورم، مدیریت آسان عوارض و مالیات، درآمدزایی برای دولت، تغییر رفتار مصرف کننده و غیره.
۴: آیا تفاوت هایی در نحوه اجرای مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف وجود دارد؟
بله، از نظر نرخ، شیوه دریافت، محصولات مشمول و غیره، در کشورهای مختلف متفاوت است.
۵: آیا مشمولان مالیات بر ارزش افزوده می توانند تخفیفاتی را در این مورد درخواست کنند؟
امکان اعتراض به این مالیات وجود دارد. در این صورت، می توانید ظرف مدت ۲۰ روز پس از ابلاغ اوراق مطالبه مالیات، اعتراض کتبیتان را به اداره امور مالیاتی مربوط، ارائه کنید. به طور کلی، تخفیفی برای این مالیات در نظر گرفته نمی شود، اما اعتراض به اوراق مطالبه امکان پذیر است.